در سال های اخیر، علایم بیماری های ویروسی شامل موزاییک مخطط، بدشکل شدن پهنک برگ و لاغری خوشه در سطح وسیعی از مزارع غلات استان گلستان مشاهده شده اند. به منظور بررسی علل این عوارض، اقدام به ردیابی ویروس موزاییک مخطط گندم (WSMV) در میزبان های زراعی از جمله گندم و علف های هرز غالب مزارع شامل سوروف (Echinochloa crus-galli)، قیاق (Sorghum halepense)، دم روباهی (Setaria glauca)، علف خرچنگی (Digitaria sanguinalis)  و جوموشی (Bromus spp) و دژگال(Echinochloa colonum) ، که دارای علایم یاد شده بودند، گردید. در سال زراعی 87 -1386، تعداد 700 نمونه از میزبان های مشکوک به بیماری تهیه گردید. نمونه های یاد شده با آزمون الایزای غیرمستقیم با استفاده از آنتی سرم پلی کلونال ویروس WSMV و نیز تعدادی از نمونه های آلوده در آزمون PCR با استفاده از آغازگرهای اختصاصی WSMV شامل RCF1، WSM1،  WSMF10و WSMF13 که از ناحیه 5" ژنوم پوشش پروتئینی ویروس یاد شده تهیه شد، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از الایزای غیرمستقیم، برای اولین بار حضور این ویروس را برروی علف خرچنگی و دژگال تایید کرد. واکنش های مثبت در آزمونRT-PCR  با آغازگرهای اختصاصی WSMV نیز در گندم، علف خرچنگی و دژگال بیانگر وجود ویروس یاد شده بود. بر اساس نتایج این تحقیق، گرچه در مواردی مزارع گندم و علف های هرز خودرو در مزارع و باغات اطراف، علایمی از قبیل موزاییک، رگه های نامنظم، به رنگ زرد مایل به قهوه ای و کم رشدی از خود نشان می دادند، ولی در اغلب موارد وجود ویروس یاد شده در گندم منفی بود. تحقیق روی ردیابی ویروس در میزبان های اهلی از جمله گندم در این استان ادامه دارد.

برای ارزیابی میزان خسارت ویروس موزائیک رگه ای گندم (Wheat streak mosaic virus) از یکی از مزراع گندم دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز که در آن رقم مرودشت کشت شده بود بطور تصادفی نمونه برداری بعمل آمد. برای اینکار کلیه گیاهان از 10 کرت یک متر مربعی از زمین خارج و در سه گروه شدیدا آلوده، کوتوله و سالم قرار داده شدند و صفات آگرونومیکی آنها اندازه گیری شد. بین بوته های سالم و آلوده از لحاظ ارتفاع و وزن پنجه و تعداد بذر در سنبله در سطح 1% و از لحاظ تعداد پنجه در بوته در سطح 5% اختلاف معنی دار وجود داشت. عملکرد هر کرت، درصد بوته ها و پنجه های آلوده، درصد وزنی بذر آلوده و عملکرد نسبی بوته و پنجه و درصد پتانسیل عملکرد محاسبه گردید. عملکرد نسبی بوته و پنجه آلوده و سالم نیز در سطح 1% با سالم اختلاف معنی دار داشت. برای محاسبه عملکرد و درصد پتانسیل عملکرد، از 20 کرت یک متر مربعی به طریق فوق نمونه برداری و اندازه گیری انجام شد. وزن هزار دانه در دو مزرعه مجاور با شرایط یکسان با آلودگی 43% و 100% با سالم مقیاسه گردید که بترتیب 18.73 و 41.04 درصد کاهش وزن داشت. مقایسه اندازه بذور آلوده و سالم که بالاک های 3.36 ، 2.83 ، 2 و یک میلی متری جدا شده بود، نشان داد که کاهش شدیدی در اندازه بذور آلوده بوجود آمده است. در آزمایش جوانه زنی بیش از 98% از بذور گندم سالم جوانه زد، در حالیکه این مقدار برای گندم آلوده حداکثر 13% بود. ارزیابی و مقایسه عملکرد کرت ها، عملکرد نسبی بوته و پنجه و درصد پتانسیل عملکرد نشان داد که درصد پتانسیل عملکرد بهتر از سایر متغیرها میزان کاهش محصول را نشان می دهد. درصد بوته های آلوده نسبت به سایر صفات و متغیرها، همبستگی بیشتری با درصد پتانسیل عملکرد داشت. لذا رگرسیون بین درصد بوته های آلوده بعنوان شاخص آلودگی و پتانسیل عملکرد با معادله(y= 101.164-0.755x(r=0.969محاسبه گردید. این معادله برای محاسبه میزان کاهش محصول برازش بسیار مناسبی دارد. ارزیابی و محاسبات آماری نشان داد که این بیماری در کلیه صفات زراعی و اجزاء عملکرد تاثیر محسوسی می گذارد و موجب خسارت می گردد. بر اساس محاسبات انجام شده میزان کاهش محصول در یک مزرعه 100 درصد آلوده 74.38 و در مزرعه ای با آلودگی 43.67 درصد برابر با 31.83 درصد بود.

به منظور بررسی مقاومت ژنتیکی و قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی 5 ژنوتیپ گندم نان، تلاقی هایی به صورت دی آلل یکطرفه بین آنها انجام شد. والدها و ده تلاقی نسل اول در طرح بلوکهای کامل تصادفی در گلخانه کشت شدند. پس از مایه زنی با ویروس موزاییک رگه ای (WSMV)، صفات تیپ آلودگی (IT)، دوره کمون (LP)، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC) و مقدار ویروس بر اساس آزمون ELISA ارزیابی شد. نتایج تجزیه واریانس بیانگر وجود تفاوت ژنتیکی معنی دار بین تیمارها بود در نتیجه وجود اثر افزایشی و غیرافزایشی ژنها در کنترل صفات مورد بررسی محرز گردید. در روش گریفینگ نسبت MS(GCA)/MS(SCA) برای تمام صفات معنی دار بود، که حاکی از اهمیت بیشتر واریانس افزایشی نسبت به واریانس غیرافزایشی میباشد. بر اساس تجزیه و تحلیل به روش هیمن - جینکز برای صفات مورد مطالعه احتمالا مدل افزایشی - غالبیت مناسب می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده، غالبیت از نوع نسبی و فوق غالبیت بود. مقدار توارث پذیری عمومی و خصوصی بین 26-71 درصد برآورد گردید. در میان والدین ژنوتیپ M-73-1 بیشترین و GCA را در جهت افزایش مقاومت دارا بود. مشخص گردید که حالت غالبیت برای اکثر آللها وجود داشته و همبستگی معنی داری بین اکثر صفات اندازه گیری شده مشاهده گردید.

ویروس موزاییک رگه ای گندم (WSMV) Wheat streak mosaic virus از ویروس های خسارت زای غلات مربوط به خانواده Potyviridae و جنسTritimovirus است. در این تحقیق، NIa-Pro که یکی از مهم ترین پروتئینازهای این ویروس می باشد، مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور 116 نمونه ی علائم دار گندم از مزارع خراسان شمالی، خراسان جنوبی و آذربایجان غربی جمع آوری و به منظورشناسایی اولیه، کلیه ی نمونه ها با آزمون الایزا آزمایش گردیدند و تعداد 10 نمونه در مقابل آنتی بادی اختصاصی WSMV واکنش مثبت نشان دادند. این 10 نمونه مثبت در گلخانه روی گیاه گندم تکثیر و با آغازگر اختصاصی مربوط به توالی کامل NIa-Pro در آزمون RT-PCR سنجش شده و قطعه ای به طول 732 جفت باز تکثیر گردید. سپس دو جدایه متفاوت از نظر جغرافیایی مربوط به آذربایجان غربی و خراسان شمالی، همسانه سازی و تعیین ترادف شد. در مقایسه ی ترادف های به دست آمده در این تحقیق با ترادف های موجود در ژن بانک، دو گروه تشکیل شد. جدایه های ایرانی مربوط به این مطالعه در گروه یک، زیر گروه IB و مجزا از جدایه های اروپایی و جدایه ایرانی که در تحقیقات پیشین تعیین توالی شده بود و نزدیک به جدایه آمریکایی (NC-001886)، بودند قرار گرفتند. بررسی مکان های برشی در ژن NIa-Pro نشان داد که مناطق برش، در این پروتئین حفاظت شده است، جایگزینی تعدادی اسید آمینه در مکان های حفاظت شده نظیر توالیGKSH در محل 124-121، A/T در جایگاه 154و گلوتامین با آلانین در جایگاه 208 در جدایه های ایرانی مشهود بود. تحقیق حاضر اولین بررسی جدایه های ایرانی در ناحیه ی کد کننده مذکور می باشد.

در طبیعت احتمال آلودگی گیاهان به بیمارگرهای مختلف در یک زمان امکان پذیر است. در اکثر موارد آلودگی مخلوط ویروس و قارچ منجر به افزایش حساسیت گیاه می شود. در پژوهش حاضر برهمکنش ویروس موزاییک شلغم (turnip mosaic virus, TuMV) یا موزاییک کلم گل (cauliflower mosaic virus, CaMV) با قارچ عامل بیماری ساق سیاه کلزا در رقم طلائیه کلزا بررسی شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد و برای مایه زنی ویروس به گیاهان، از برگ های شلغم آلوده به ویروس و به روش مکانیکی و برای مایه زنی قارچ به گیاهان از قرص قارچ عامل بیماری استفاده گردید. در بررسی این برهمکنش ها، علاوه بر شاخص های شدت علائم بیماری، واکنش های دفاعی آنزیمی (کاتالاز و گایاکول پراکسیداز) و غیر آنزیمی (کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها) گیاه نیز سنجیده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که شدت علائم ناشی از قارچ عامل بیماری در آلودگی اولیه با ویروس موزاییک شلغم افزایش معنی داری داشت، اما در آلودگی اولیه با ویروس موزاییک کلم گل تغییر معنی داری مشاهده نشد. محتوی کلروفیل، کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها در تیمارهای آلوده به بیمارگرهای مورد مطالعه نسبت به تیمار شاهد کاهش معنی-داری و محتوی آنزیم کاتالاز و گایاکول پراکسیداز در تیمارها ی آلوده به بیمارگرهای مورد مطالعه نسبت به تیمار شاهد افزایش معنی داری را نشان دادند. با توجه به اثر هم افزایی قارچ عامل بیماری ساق سیاه کلزا و ویروس موزائیک شلغم در آلودگی مخلوط و گزارش وقوع هر دو عامل بیماری از مناطق زیر کشت کلزا در ایران توصیه می شود رقم هایی برای کشت انتخاب شوند که نسبت به هر دو بیمارگر مقاوم باشند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بیماری موزاییک باکتریایی، توسط باکتری گرم مثبت Clavibacter tessellarius ایجاد می شود. از نشانه­ ها مهم این بیماری، موزاییک، لکه های سبز و رنگ پریده کوچک در سطح برگ می باشد که با نشانه­ های کمبود عناصر غذایی و برخی بیماری های ویروسی شباهت زیادی دارد و تشخیص آن را مشکل می کند. بیماری موزاییک باکتریایی، تاکنون در مزارع گندم از چندین استان در کشور گزارش شده و به نظر می رسد در سایر نواحی کشت گندم نیز وجود داشته باشد. با توجه به بذرزاد بودن این بیمارگر، تهیه بذر سالم و گواهی شده مهم ترین راهکار مدیریت این بیماری است. به منظور آشنایی بیشتر با این بیماری، جنبه های مختلف آن شامل تاریخچه، نشانه ­ها و روش شناسایی بیمارگر، زیست شناسی، دامنه میزبانی و مدیریت این بیماری در این مقاله شرح داده شده اند.

ویروس موزاییک نواری گندم از مهم ترین آلودگی های گندم محسوب می شود که شیوع آن در ایران نیز رو به افزایش است. پروتئین NIa یکی از انواع پروتئین های حیاتی موجود در این ویروس است که دارای وظایف مهمی در همانندسازی، تکثیر و هضم پروتئولیتیک پلی پروتئین ویروسی می باشد. با توجه به نقش حیاتی پروتئین NIa در آلودگی ویروسی، هدف از مطالعه حاضر جداسازی، تعیین توالی و بررسی دقیق ساختار دوم و سوم این پروتئین بود. همچنین، آمینواسیدهای موجود در جایگاه فعال پروتئین NIa که می توانند به عنوان هدفی جهت طراحی و توسعه عوامل ضد ویروسی جدید استفاده شوند، مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، توالی ژنی کد کننده پروتئین NIa از ویروس موزاییک نواری گندم (WSMV) ایزوله میمه، جداسازی و پس از همسانه سازی در ناقل پروکاریوتی pEST، تعیین توالی شد. توالی نوکلئوتیدی حاصل در پایگاه اطلاعاتی NCBI با شماره دسترسی MK335432 ثبت گردید. بررسی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی پروتئین NIa نشان داد که این پروتئین دارای 426 آمینواسید، وزن مولکولی 8/48 kD و نقطه ایزوالکتریک برابر با 81/8 می باشد. بررسی ساختار دوم پروتئین NIa نشان داد که 29/53% از ساختار آن از لوپ های نامنظم تشکیل شده است، که این امر توجیهی برای وجود بی نظمی در ساختار این پروتئین بود. نتایج حاصل از بررسی جایگاه فعال پروتئین NIa براساس هم ردیفی توالی های همولوگ و همچنین ساختار سه بعدی پروتئین نشان داد که این جایگاه بسیار حفاظت شده و شامل سه آمینواسید هیستیدین، آسپارتیک اسید و سیستئین بود.

ذرت به عنوان یکی از محصولات استراتژیک کشور از سطح کشت بالایی در استان خوزستان برخوردار است. در این مطالعه، آلودگی به سه ویروس مهم خسارت ­زای ذرت شامل ویروس موزاییک ایرانی ذرت (Maize Iranian mosaic virus, MIMV)، ویروس موزاییک کوتولگی ذرت MDMV) Maize dwarf mosaic virus,) و ویروس موزاییک مخطط گندم (Wheat streak mosaic virus, WSMV) در مزارع کشت این محصول در شمال استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. در سال زراعی 1399-1400، از 48 مزرعه کشت شده با هیبریدهای ذرت سینگل ­کراس 704، سینگل­ کراس 703، جوین 704، مغان 704، فراز، آفرین، کوردونا، سینجنتا و آ اس 71 در سه شهرستان دزفول، اندیمشک و شوش بازدید  به عمل آمد. نمونه­ های بافت برگ از بوته ­های دارای علایم زردی، موزاییک و کوتولگی جمع ­آوری شد.آزمون الیزای غیرمستقیم با کمک آنتی­ بادی­ های چندهمسانه­ ای اختصاصی ویروس ­ها، انجام شد. نتایج نشان داد که از مجموع 480 نمونه بررسی شده، 9/42٪ (206 نمونه) به دو ویروس MIMV و MDMV آلوده بودند، اما آلودگی مخلوط از این دو ویروس در بین نمونه­ ها یافت نشد. بیشترین درصد آلودگی (٪30، 144 نمونه) مربوط به MIMV بود. دو ویروس MDMV و WSMV به ترتیب 3/13٪ (64 نمونه) و 5/3٪ (17 نمونه) آلودگی را نشان دادند. در بین هیبریدهای آلوده به ویروس­ ها، بیشترین درصد آلودگی مربوط به ویروس MIMV در هیبریدهای فراز و جوین 704 به ترتیب با 8/52٪ (73 نمونه­ آلوده از 138 نمونه­ آزمایش شده) و 6/40٪ (59 نمونه­ ی آلوده از 145 نمونه­ آزمایش شده) آلودگی بود. کمترین درصد آلودگی نیز به ویروس WSMV تعلق داشت که در هیبرید سینگل­ کراس 703 با 9/2 ٪ (2 نمونه­ آلوده از 68 نمونه­ آزمایش شده) آلودگی مشاهده شد. این مطالعه اولین گزارش از بررسی وقوع ویروس های مهم خسارت ­زای ذرت در بین هیبریدهای کشت شده در استان خوزستان است.